Cukrzyca-jest chorobą metaboliczną o ogólnoustrojowym przebiegu, charakteryzująca się podwyższonym poziomem cukru we krwi. Cukrzyca typu 1 jest pochodzenia genetycznego lub wiąże się z predyspozycjami organizmu; pojawia się już u dzieci i spowodowana jest brakiem wydzielania insuliny przez trzustkę. Za cukrzycę typu 2 odpowiadają czynniki środowiskowe, zła dieta, otyłość, brak aktywności fizycznej, i spowodowana jest niewrażliwością komórek na działanie insuliny. Jest to najczęstsza postać cukrzycy. Więcej na temat cukrzycy i czynników ryzyka pisaliśmy w osobnych artykułach: tutaj oraz tutaj
Glikemia – to stężenie (poziom) glukozy we krwi, wyrażane jest w jednostkach: mmol/l lub mg/dl. Poziom glikemii mierzy się z kropli krwi za pomocą glukometru lub w laboratorium. Prawidłowa glikemia na czczo wynosi 70 - 99 mg/dl (3,9 - 5,5 mmol/l). Wynik 100 - 125 mg/dl (5,6 - 6,9 mmol/l) świadczy o stanie przedcukrzycowym, natomiast ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) wskazuje na cukrzycę. Z glikemią bezpośrednio wiążą się też dwa inne pojęcia: hipoglikemia to stan, gdy glikemia jest zbyt niska ≤ 70 mg/dl i towarzyszą jej objawy kliniczne. Hiperglikemia to stan odwrotny, gdy pomiar cukru osiąga wartość powyżej 140 mg/dl.
Insulina-jest hormonem produkowanym przez trzustkę. Odpowiada m.in. za prawidłowy metabolizm glukozy. Jeżeli w organizmie brakuje insuliny lub komórki są oporne na jej działanie, stężenie glukozy we krwi rośnie, prowadząc do hiperglikemii. Osoby chore na cukrzycę t.1 muszą przyjmować analogi insuliny w postaci zastrzyków, w przypadku cukrzycy typu 2 przyjmowanie insuliny nie zawsze jest konieczne.
Dieta cukrzycowa-podstawowym i najważniejszym sposobem leczenia cukrzycy jest specjalna dieta złożona z odpowiednich proporcji węglowodanów, białek, tłuszczów oraz mikro- i makroelementów. Dieta jest również czynnikiem chroniącym przed zachorowaniem. Zalecenia dietetyczne dla diabetyków wskazują, że 40-50% kalorii posiłku powinno pochodzić z węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym, 30-35% powinny stanowić tłuszcze, a 15-20% białka zwierzęce i roślinne w stosunku pół na pół. Przy układaniu diety niezwykle ważne jest sprawdzanie indeksu glikemicznego produktów oraz obliczanie wymienników węglowodanowych.
Indeks glikemiczny – w skrócie IG, to wskaźnik pomagający uszeregować produkty spożywcze zawierające węglowodany według ich zdolności do podwyższania poziomu cukru we krwi. IG poniżej 55 uważany jest za niski, 56–69 średni, powyżej 70 wysoki. Indeks glikemiczny może różnić się w zależności do sposobu przetworzenia produktu, dojrzałości oraz innych czynników. Nie trzeba uczyć się ich na pamięć, gdyż istnieją specjalne, rozbudowane tabele pozwalające określić IG danego produktu.
Wymienniki węglowodanowe (WW) – to jednostka stworzona na potrzeby diabetyków, oznaczająca ilość produktu (w gramach) zawierająca ilość gramów węglowodanów przyswajalnych bez błonnika. 1 WW to równowartość 10 gramów węglowodanów przyswajalnych (bez błonnika). Jednostka służy do łatwego obliczania ilości insuliny jaka musi zostać przyjęta po posiłku. Dzienne zapotrzebowanie na WW zależy od zapotrzebowania kalorycznego. Każdy diabetyk musi znać sposób przeliczania stosunku WW na insulinę. Ogólnodostępne tabele wymienników węglowodanowych ułatwiają kontrolę i obliczenia.
Źródła:
- Diabetologia praktyczna. Zalecenie kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
- Piotr Chojnowski, Jaromir Wasyluk, Iwona Grabska-Liberek; „Cukrzyca – epidemiologia i patogeneza”; Borgis - Postępy Nauk Medycznych 6/2009, s. 420-428
- Katarzyna Korzeniowska, Anna Jabłecka; „Cukrzyca (Część I)”; Farmacja Współczesna 2008; 1: 231-235;
- Jacek Sieradzki, Ewa Płaczkiewicz-Jankowska, Cukrzyca, portal mp.pl dział interna (12.08.2019);