Do zakażenia dochodzi głównie drogą kropelkową (aż 80% z kontaktu). Inkubacja trwa 5-21 dni.
Wydzielana toksyna uszkadza nabłonek dróg oddechowych, powoduje jego martwice, złuszczanie się. Wydziela się lepki, gęsty śluz. Największe zmiany stwierdza się w tchawicy. Efektem tego jest kaszel, przewlekły, duszący, napadowy.
Przebieg choroby zależy od pacjenta. Najgorszy przebieg dotyczy noworodków i niemowląt.
Chory jest zakaźny dla otoczenia przez 3 pierwsze tygodnie choroby lub do 5 dni prawidłowej antybiotykoterapii.
Wyróżnia się 3 fazy choroby.
- W fazie pierwszej tak zwanej nieżytowej pojawiają się objawy grypopodobne, suchy nasilający się kaszel. Trwa do 2 tygodni
- Faza druga, czyli faza napadowego kaszlu. Trwa 4-6 tygodni. Obserwuje się napadowy, duszący kaszel (najczęściej serie 10 kaszlnięć i wdech), z wystawionym językiem, z odkrztuszeniem gęstej wydzieliny po napadzie. Następnie świst wdechowy przypominający pianie koguta i znowu napad kaszlu. Po napadzie u małych dzieci można zaobserwować wymioty.
- Faza trzecia- zdrowienia- okres zmniejszającego się nasilenia kaszlu. Trwa kilka do kilkunastu tygodni
Nietypowy przebieg napadu można zaobserwować u noworodków, niemowlaków. Zamiast kaszlu mogą pojawiać się zagrażające życiu napady bezdechu.
Czynnikami prowokującymi napad kaszlu są:
- Hałas
- Światło
- Karmienie
- Ucisk nasady języka
Powikłania:
- Zapalenie płuc
- Powikłania neurologiczne np. drgawki, obrzęk mózgu
- Wylewy podspojówkowe
- Przepuklina pachwinowa
- Złamania żeber
- Wypadanie odbytnicy
Krztusiec należy podejrzewać, gdy obecny jest kaszel trwający powyżej 2 tygodni oraz:
- Napadowy charakter kaszlu
- Pianie przy wydechu
- Wymioty pod koniec napadu
Leczenie:
- Leczenie wymaga antybiotykoterapii. Lekami pierwszego rzutu są antybiotyki makrolidowe.
- Dostępne są szczepienia ochronne. Znajdują się one w schemacie szczepień obowiązkowych. Oprócz 6 obowiązkowych dawek szczepienia zaleca się u dorosłym podanie dawki przypominającej co 10 lat.
- Kobietą w ciąży zaleca się podanie szczepionki dTap, która ochroni dziecko do czasu wytworzenia przez nie odporności.
Literatura:
- Interna Szczeklika 2018. Podręcznik chorób wewnętrznych. Pod red. P. Gajewskiego, A. Szczeklika. Wydanie 10. 2018
- Pediatria w praktyce lekarza POZ. Red. A. Dobrzańska, Ł. Obrycki, P. Socha. Media-Press. Wydanie 1. 2022.