Droga wirusa:
Wirus, gdy dostanie się do organizmu namnaża się w gardle, następnie drogą krwi dostaje się do układu siateczkowo-śródbłonkowego. Tam się replikuje, następnie z krwią dostaje się do górnych dróg oddechowych i skóry, błon śluzowych, osoba staje się zakaźna. Po przebyciu ospy, wirus cofa się przez nerwy czuciowe do zwojów przykręgowych i tam zostaje sobie w formie latentnej (nieaktywnej) do końca naszego życia. U 10-15% uaktywnia się powodują półpasiec. Zatem osoba immunokompetentna może zachorować na ospę wietrzną tylko raz, za to na półpasiec wiele razy.Objawy kliniczne:
U dzieci pierwszym objawem jest wykwit na skórze, u nastolatków, dorosłych ok. 2 dni wcześniej pojawiają się objawy prodromalne takie jak osłabienie, męczliwość, rozbicie, bóle głowy. Podobnie jak w innych chorobach wysypkowych ważny jest charakter zmian skórnych. Jak one wyglądają, jak się rozsiewają.W ospie zmiany pojawiają się najpierw na głowie, także na skórze owłosionej. Zmiany potem rozsiewają się na tułów, potem na kończyną. Pojawiają się na błonach śluzowych (no. W jamie ustnej, śluzówce pochwy itp.)
Pierwszą postacią jest plamka (w poziomie skóry), potem przechodzi w grudkę. Grudka w pęcherzyk, który najczęściej wypełniony jest surowiczym płynem. Zasychający pęcherzyk tworzy krostkę, a krostka strup. Nie zawsze cykl rozwoju jakiejś zmiany tak wygląda, może zatrzymać się np. na grudce. Ważne jest to, że zmiany są swędzące, na ciele znajdziemy zmianę reprezentatywną dla każdego stopnia ewolucji pęcherzyka. Dochodzi do wysiewu zmian w rzutach (najczęściej 5-6 dni), którym może towarzyszyć gorączka. Strupki odpadają pozostawiając odbarwienie (które później zniknie).
Ważne jest to aby pozwolić strupkowi odpaść samemu, w przeciwnym razie pozostanie blizna (oczywiście nie tak szepczącej jak było w przypadku ospy prawdziwej, której na szczęście już nie ma).
W przypadku półpaśca wirus będący w zwojach przykręgowych uaktywnia się. Zwykle dzieję się tak w okresie obniżonej odporności. Namnaża się i przemieszcza się wzdłuż nerwów czuciowych do skóry. W miejscu unerwianym przez nerw pojawiają się pęcherzyki. Zmiany zwykle dotyczą 1 dermatomu, jednej strony ciała (oczywiście są przypadki zajmowania kilku dermatomów, czy nawet postaci rozsianej półpaśca).
Najczęściej dotyczą klatki piersiowej, brzucha, czasami jest półpasiec oczny (to wymaga współpracy zakaźnika i okulisty) Pojawienie się zmian skórnych zwykle poprzedzone jest przeczulicą danego miejsca, pieczeniem, świądem. Podobnie jak w ospie chory zakaża do zaschnięcia ostatniej zmiany. Po ustąpieniu zmian czasami pozostaje neuralgia, jest ona bardzo dokuczliwa dla pacjentów, jej leczeniem zajmują się poradnie leczenia bólu.
Diagnostyka:
Obraz kliniczny u większości osób jest na tyle charakterystyczny, że wystarcza do postawienia rozpoznania. Gdy są przypadki wątpliwe np. u pacjentów w immunosupresji, u noworodków lub u osób szczepionych, to można wykonać badanie serologiczne. Wykrywa się przeciwciała swoiste w klasie IgM, lub należy wykazać 4-krotny wzrost swoistych przeciwciał IgG.Leczenie:
W łagodnych przebiegach przypadkach leczenie jest objawowe, czyli przeciwgorączkowe, przeciwświądowe. Są dostępne leki przeciw temu wirusowi (acyklowir), przeznaczone są dla osób z cięższym przebiegiem.Powikłania:
Najczęstszym powikłanie ospy wietrznej jest bakteryjne zakażenie skóry. Po takich zakażonych miejscach zwykle pozostają blizny. Groźny powikłaniem jest zakażenie rogówki (może pozostawić trwałe ubytki wzroku). Wirus jest neurotropowy, zatem zdarzają się powikłania neurologiczne. Jednym z najczęstszych jest zapalenie móżdżku, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Rzadko występują powikłania hematologiczne.Wirus najbardziej niebezpieczny jest dla osób w immunosupresji, noworodków, ciężarnych (zakażenie do 20 tyg. Wiąże się z ryzykiem wad płodu min. Uszkodzenie kończyn, wady wrodzone narządu wzroku i mózgu no i oczywiście zgon. Noworodki chorujące na ospę między 5 a 10 dobą życia mają 21% ryzyko rozsiewu i zgonu. Dlatego jeśli ciężarna zachorowała na ospę 5 dni przed porodem lub 2 dni po należy jak najszybciej bezwzględnie podać noworodkowi immunoglobulinę z wysokim mianem przeciwciał przeciw ospie wietrznej.
W Polsce jest dostępne szczepienie przeciwko ospie.