Kleszczowe zapalenie mózgu jest najczęstszą wirusową neuroinfekcją. Jest to choroba zakaźna ośrodkowego układu nerwowego spowodowana wirusem kleszczowego zapalenia mózgu (TBEV). Do zakażenia dochodzi podczas ukłucia przez zakażonego kleszcza lub w wyniku spożycia niepasteryzowanych produktów mlecznych od zakażonych zwierząt (np. mleko kozy, która wypasa się na łące gdzie są zakażone kleszcze) - ta forma zakażanie jest rzadka.
TBEV przenosi kleszcz, najczęściej kleszcz pospolity, czyli Ixiodes ricinus (odpowiedzialny za przenoszenie Borreli burgdorferi). Wirusy są przenoszone już w ciągu kilku minut od ukłucia (w Borreli to są dni i krętki znajdują się w układzie pokarmowym kleszcza), wynika to z tego, że wirus znajduje się w gruczołach ślinowych kleszczy. Wirus namnaża się w miejscu ukłucia (w komórka dendrytycznych), następnie przedostaje się do okolicznych węzłów chłonnych, rozprzestrzenia się na cały organizm, przechodzi barierę krew-mózgu. W ośrodkowym układzie nerwowym najchętniej zajmuje komórki móżdżku, pnia mózgu, jąder podstawnych, wzgórza czy rogów przednich rdzenia kręgowego).
U 1/3 zakażonych osób przebieg KZM jest bezobjawowy. Inkubacja trwa 8-17dni. Na początku pojawiają się objawy grypopodobne: gorączka, zmęczenie, apatia, bóle głowy i bóle stawowo-mięśniowe. Jak w wielu chorobach wirusowy można zaobserwować małopłytkowość, podwyższone próby wątrobowe, czasami leukopenia. U 13-24% osób na tym się kończy, u reszty przechodzi fazę neurologiczną choroby. Do poprzednich objawów dochodzą nudności, wymioty, bóle głowy oraz objawy oponowe. Pojawiają się objawy neurologiczne takie jak zaburzenia świadomości, niezborność ruchowo, niedowłady, porażenia nerwów czaszkowych, drgawki. Może pojawić się ubytek słuchy, zawroty głowy czy szumy uszne.
W diagnostyce KZM kluczowe jest oznaczenie przeciwciał w klasie IgM i IgG swoistych w surowicy lub płynie mózgowo-rdzeniowym. Do potwierdzenia rozpoznania niezbędne są objawy kliniczne oraz przeciwciała swoiste IgM i IgG w surowicy, swoiste IgM w płynie mózgowo-rdzeniowym.
Nie ma leczenia przyczynowego.
U dorosłych przebieg jest ciężki. U starszych osób przebieg jest jeszcze cięższy. Dzieci mają trochę lepsze rokowanie. Ciężki przebieg występuje u 1/3 (co i tak jest dużym odsetkiem).
U dzieci, które przebyły KZM obserwuje się zaburzenia uwagi, depresję, zaburzenia psychomotoryczne i wiele innych zaburzeń.
U dużego odsetka osób, które przeszły KZM pozostają zaburzenia sfery intelektualnej, psychicznej. Może pojawić się zespół pozapalny postencefalityczny, który może powodować objawy neuropsychiatryczne, neurologiczne.
Z powodu odległych powikłań zaleca się długoterminową obserwację, konsultacje neurologiczne i psychiatryczne. Osoby z niedowładami potrzebują wsparcia fizjoterapeuty.
Dostępne są szczepionki, które są najskuteczniejszą formą zapobiegania kleszczowemu zapaleniu mózgu. To szczepienie można wykonać przez cały rok, wymagane są 3 dawki.
Literatura
- EPIDEMIOLOGIA, DIAGNOSTYKA I PROFILAKTYKA KLESZCZOWEGO ZAPALENIA MÓZGU W POLSCE I WYBRANYCH KRAJACH EUROPEJSKICH – STANOWISKO POLSKIEJ GRUPY EKSPERTÓW EPIDEMIOLOGY, DIAGNOSIS, AND PREVENTION OF TICK-BORNE ENCEPHALITIS IN POLAND AND SELECTED EUROPEAN COUNTRIES – A POSITION STATEMENT OF THE POLISH GROUP OF EXPERTS Ernest Kuchar, Joanna Zajkowska , Robert Flisiak, Agnieszka Mastalerz-Migas, Magdalena Rosińska, Leszek Szenborn, Paweł Wdówik , Jolanta Walusiak-Skorupa.
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/kleszczowe-zapalenie-mozgu/