Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową(tak jak w przypadku świnki, ospy wietrznej), przez bezpośredni kontakt z zakażoną osobą lub przedmiotami zanieczyszczonymi wydzieliną z nosa, gardła.
Odra jest bardzo zakaźna, szczególnie w dwóch pierwszych dniach wysypki. W nieuodpornionej populacji zachorowalność wynosi aż 95%. Największa zachorowalność występuje we wczesnym dzieciństwie. Uodporniona mama przez łożysko przekazuje przeciwciała przeciw odrze które chronią noworodka i niemowlaka do 6 miesięcy.
Przebieg
Okresy wylęgania średnio wynosi 10 dni (czyli od zakażenia do pierwszego objawu). Pierwszym objawem jest gorączka, z nadwrażliwością/przeczulicą, często także z dreszczami. Towarzyszą temu objawy nieżytu dróg oddechowych. Dochodzi do zapalenia spojówek, które objawia się światłowstrętem, wydzieliną ze spojówek oka i z nosa. Pojawia się kaszel.Na początku zakażenia występują bardzo charakterystyczne plamki tzw. plamki Fiłatowa-Koplika. Znajdują się one na wewnętrznej stronie policzka, na wysokości dolnych zębów trzonowych. Śluzówka w tym miejscu jest przekrwiona a na niej pojawiają się uniesione białe plamki. Te plamki szybko znikają (gdy pojawia się wysypka już ich nie ma), ale ich charakterystyczny obraz nasuwa rozpoznanie. U małych dzieci często występuje także biegunka.
Po 4 dniach od rozpoczęcia się gorączki pojawia się wysypka. Ma ona charakter plamisty, jest różowa i zlewa się girlandowato. Ważny jest charakter jej pojawiania się, zaczyna się od linii włosów, za uszami, potem rozlewa się na całą twarz, następnie schodzi na tułów, kończyny dolne.
Gorączka zaczyna słabnąć, w następnych dniach wysypka blednie i zaczyna się złuszczać, pozostawia przebarwienia w kolorze kawy z mlekiem (skóra wtedy wygląda na suchą i brudną). Przebarwienia później znikają.
Od czwartego dnia wysypki chory przestaje być zakaźny.
Cechy charakterystyczne odry:
- objawy nieżytowe + plamki Fiłatowa-Koplika
- charakterystyczny sposób rozprzestrzeniania się wysypki
- wysypka nie swędzi
Podejrzenie odry stawia się zwykle na podstawie obrazu klinicznego i przebiegu choroby. Wykonuje się badanie serologiczne celem wykrycia swoistych przeciwciał IgM lub IgG (w tej klasie należy wykazać co najmniej 4-krotny wzrost ich miana w odstępie 4 tygodni). Jest możliwa także izolacja wirusa. Pobiera się np. wymaz z gardła lub mocz.
W każdym przypadku podejrzenia odry należy to zgłosić do PSSE.
Leczenie jest jedynie objawowe.
Odra niesie ze sobą ciężkie powikłania. Olbrzymiokomórkowe wirusowe zapalenie płuc, zapalenie rogówki, zapalenia ucha środkowego (może prowadzić do utraty słuchu).
Poodrowe zapalenie mózgu dotyka 1:1000, śmiertelność wynosi 10-30%, u pozostałych do 40% zostają trwałe uszkodzenia neurologiczne.
Podostre stwardniejące zapalenie mózgu. Dotyczy 1:100 000 osób, które przechorowały odrę. Dotyczy szczególnie osób, które przeszły ją do 2 roku życia. Podostre stwardniejące zapalenie mózgu zaczyna się ok 10 lat po zachorowaniu. W 100% jest śmiertelne.
Odrze można zapobiegać. Dostępna jest szczepionka. Jest to szczepionka skojarzona przeciwko odrze, śwince, różyczce (tzw. MMR). W Polsce jest to szczepienie obowiązkowe. Skuteczność szczepionki po podaniu 2 dawek wynosi 98-99%
Niestety w ostatnim czasie wzrasta liczba zachorowań na odrę. W 2018 roku zaobserwowano w Europie 15 krotny wzrost zachorowań w porównaniu do 2016 roku. Wynika to z coraz mniejszej wszczepialności populacji.